Krótki rys historyczny i obecne dane o Karafuto
Południowy Sachalin i Wyspy Kurylskie do 1875 roku byly naprzemian spornym terytorium trzech państw: Chin, Japonii i Rosji. Nazwa Sachalin pochodzi z jezyka mandzursko-chińskiego i oznacza czarną skałę, ponieważ leży na koncu rzeki Amur (Czarna Rzeka). w 1875 roku Japonia i Rosja podpisały układ o wspólnym użytkowaniu Sachalinu. W 1905 Sachalin podzielono według 50-tego równoleżnika (plus wszystkie Wyspy Kurylskie), w latach 1920-25 Japończycy zajmowali cały Sachalin. 5 września 1945 roku wyparto Japonczykow z Sachalina i Kuryli. Okolo 400.000 Japończyków deportowano w ciagu 3 lat (do 1948). Według oficjalnych statystyk dzisiaj na Sachalinie mieszka 29 etnicznych Japonczykow, oraz spora liczba tzw metysów tj. Koreańczyków, którzy poprzez więzy rodzinne zachowali język, kulturę i japońskie nazwiska (Mijata, Jamada, Furkawa itp). Dla Rosjan te sprawy do dziś budzą lęki i kompleksy, pamięć o Japończykach jest zacierana zwlaszcza w kregach rządzacych i tylko wygoda materialna sprawia, że ostatnio pojawili się turyści, a nawet konsulat japoński i Michinoku Bank.
Polaków deportowano w tym samym czasie zwłaszcza z południa Sachalinu, gdyż w czasach japońskich konsulat wydał im paszporty i to dawalo im wiele przywilejow. Pomogła w tym znacznie legenda o Bronisławie Piłsudskim, niewykluczone, że sam Józef interweniował w sprawie potomków brata.
Pierwszy kościól na północy Sachalinu powstał w 1897 roku w Aleksandrowsku-Sach. To było terytorium Archidiecezji Mohylowskiej, zwizytował tą parafię w 1909 roku bp Jan Cieplak z Petersburga w ramach swej historycznej syberyjskiej wizytacji. Na południu pierwsi kapłani pojawili sie w Korsakowie (Oodomari) w 1905-1911 roku, byli to Francuzi Fourier, Gautier, Boulteau, w Jużno-Sachalińsku (Toyohara) w 1911-31 pierwszymi misjonarzami byli franciszkanie śląscy (prowincja wroclawska), 1931-1948 franciszkanie-bernardyni (prowincja krakowska). Najwybitniejszym misjonarzem śląskim był o. Angellus Kowarz, który wydał po niemiecku książkę "Sachalin Inseln den Einsamen" (Breslau 1929), zachowały się w niej zdjęcia kościołów i parafian. Wśród krakowskich franciszkanów najwybitniejszy był o. Gered Piotrowski OFM, który przyjechał tu z Charbinu, gdzie nosił tytuł Administratora Apostolskiego Wschodniej Syberii. Jego talent administratorski zadecydował o wyniesieniu Karafuto do rangi Missio sui iuris w 1932, a nastepnię Prefektury w 1938. Przełożonym Prefektury mianowany zostal bp Feliks Herman, który w ocenie potomnych zyskał niezbyt pochlebną opinię z racji na słabą znajomość japońskiego, słabe zdolności administowania, zwłaszcza w latach wojennych i również zgodę na deportację Polaków w 1948 i przekazanie własności kościelnej w ręce komunistów, dalsze jego losy sa nam nie znane. Dobre wspomnienie zachowali żyjący parafianie o o. Piusie Lewandowskim, wspominają też o. Gustawa Stysiaka (Chołmsk). Ostatni znany franciszkanin o. Paulinus Wilczyński zmarł w USA w miasteczku Pulaski (Wisconsin) w 1989 roku w wieku 108 lat.
W tym samym roku otwarły się granice Korei Poludniowej dla członków rodzin z Sachalinu, ojciec obecnego starosty I SEK HI odwiedził swoją pierwszą małżonkę i córkę, z którymi się nie widział ponad 50 lat, rok później sam I SEK HI (Valery Borysowicz) pojechał śladami ojca i zapoznał się z katolickimi księżmi z parafii swej siostry. Rok pozniej nastapila rewizyta, te kontakty zaowocowały przyjazdem na stałe kapłanów z Tegu: ks. Jakuba (1992), ks. Alfonsa (1993), ks. Lurencja (1997), im parafia zawdzięcza swe odrodzenie. W 1995 roku wyspę odwiedziło 3 biskupów (Tegu – Korea, Saporro – Japonia, Novosybirsk - Rosja). Każdy z nich w jakiejś mierze sprawował opiekę nad parafią. Do końca 2000 roku Karafuto nominalnie zarządzał bp Piotr Dzinoszi i on przekazał nam księgi chrztów a także mikrobus dla pracy misyjnej. W 1998 r. opiekę nad Karafuto obejmują księża Misjonarze Maryknoll. W 1999 r. wizytuje parafię ekscelencja biskup Jerzy Mazur, Apostolski Administrator Wschodniej Syberii i to on właśnie kieruje do pomocy Misjonarzom Maryknoll ks. Jarosława Wiśniewskiego, co dla polskiej diaspory na Sachalinie stało się sygnałem do poszukiwania zagubionej na przedmieściu Jużno-Sachalińska parafijki.
Zasługą ks. Benedykta Zwebera MM bylo rozpoczęcie budowy nowego kościoła a także poszukiwanie środków na odrodzenie starych parafii w Chołmsku, Korsakowie, Aleksandrowsku Sachalińskim. Prócz tego Aniwa i Uglegorsk, ośrodki zamieszkane przez Ukraińską i Koreańską diasporę pozwalaję patrzeć na przyszłość odrodzonej (grudzien 1999) Prefektury Apostolskiej z nową nadzieją. Wyrazem tej nadziei stała się kolejna wizyta księdza biskupa Jerzego Mazura w marcu 2001 roku, w trakcie której poświęcono kamień węgielny i ustalono datę poświęcenia kościoła na 19 sierpnia 2001. Ten kościół stanie się pomnikiem katorgi i męczeństwa zarówno Polaków tutaj zesłanych jak również katolików koreańskiego i japońskiego pochodzenia. Ich losy w XX wieku nie były proste, tak jak i niełatwe było życie miejscowych misjonarzy z tak różnych krajów i kultur. Im poświęcam tę krótką relację jako memento.
Orientacyjne dane statystyczne dla Prefektury Karafuto za rok 2000:
1. Jużno-Sachalińsk I kom. - 12; dominicantes-50, paschantes-100; bapt.-10; katechum - 5; zmarli-1; sluby-1
2. Chołmsk I kom. - 2; dominicantes- 5, paschantes- 15; bapt.- 0;katechum – 2 ; zmarli-0; sluby-0
3. Korsakov I kom. - 2; dominicantes-10, paschantes- 10; bapt.- 2; katechum - 5; zmarli-0; sluby-0
4. Aniva I kom. - 1; dominicantes- 10, paschantes- 15; bapt.- 2katechum - 2; zmarli-0; sluby-0
5. Uglegorsk I kom. - 2; dominicantes- 0, paschantes- 10; bapt.- 0;katechum - 5; zmarli-0; sluby-0
6. Novo-Aleksandrovsk (Konuma) - przedwojenna parafia dziś przedmieścia Jużno-Sachalińska
7. Aleksandrovsk I kom. - 1; dominicantes- 0, paschantes- 6; bapt.- 0;katechum - 2; zmarli-0; sluby-1
* Aleksandrowsk przed wojną nie należał do Prefektury Karafuto
* W Jużno-Sachalińsku rozpoczęto proces rejestracji nowej (centralnej) parafii, pozostale wspolnóty niezarejestrowane, prośba o kanoniczne wznowienie parafii w Korsakowie, Chołmsku i Nowo-Aleksandrowsku złożona w czerwcu-lipcu 2000 r. czeka na rozpatrzenie w Kurii w Irkucku.
*Aniva i Uglegorsk, miasta o sporej liczbie katolików, nie miały przed wojną kościołów, toteż potrzebują kanonicznej erekcji (dekretu).
Dane sporządził - pełniący obowiązki proboszcza – ks. Jarosław Wiśniewski